Masz częste wzdęcia i ból brzucha? To może być zespół jelita drażliwego
Zespół jelita drażliwego stanowi jedną z najczęstszych przyczyn nieobecności w szkole bądź w pracy. Ta przewlekła choroba wywołuje złe samopoczucie i może doprowadzić do depresji. Chociaż nie powoduje wyniszczania organizmu, znacznie obniża jakość życia chorych. Ludzie cierpiący na zespół jelita nadwrażliwego boją się odwiedzać miejsca publiczne, unikają kontaktów towarzyskich. ZDJ jest trudny do wyleczenia, ale dzięki terapii oraz zmianie nawyków żywienia można złagodzić uciążliwe dolegliwości. Dowiedz się więcej na temat jelita drażliwego i zacznij normalnie funkcjonować.
Zespół jelita drażliwego – co to jest?
Zespół jelita drażliwego (ZJD), to inaczej: zespół jelita nadwrażliwego lub nadpobudliwego (ZJN), nerwica jelit bądź ang. Irritable Bowel Syndrome (IBS).
To schorzenie jelita grubego, które wiąże się z uczuciem ucisku, bólami skurczowymi w brzuchu, biegunkami i/lub zaparciami oraz wzdęciami. Jest przewlekłą chorobą czynnościową układu pokarmowego, której przyczyny nie są znane. Nie wywołują jej bakterie ani wirusy. Nie ma też nic wspólnego z wrzodami, kamicą pęcherzyka żółciowego, zapaleniem wyrostka ani nowotworem.
Mimo że układ pokarmowy jest zbudowany prawidłowo i właściwie pełni swoją funkcję (trawienie i wchłanianie przebiegają normalnie), rytmiczna praca mięśni jelit jest zakłócona.
Jelito drażliwe powoduje wiele nieprzyjemnych dolegliwości, ale nie prowadzi do żadnych trwałych wewnętrznych uszkodzeń i nie wyniszcza organizmu. Może jednak w znacznym stopniu obniżyć komfort życia chorego.
Kto jest szczególnie narażony na ZJD?
Zespół jelita nadwrażliwego dotyczy ok. 20% populacji na całym świecie i dotyka znacznie częściej kobiet niż mężczyzn. Zwykle pojawia się między 25. a 35. rokiem życia. Jednak może wystąpić zarówno u nastolatków, jak i u osób starszych, po ukończeniu przez nich 70 lat.
Zauważono, że bardziej narażone na rozwój IBS są osoby, u których w rodzinie występują przypadki drażliwego jelita.
Zespół jelita drażliwego: objawy
Objawy, jakie odczuwa chory na zespół drażliwego jelita, to głównie ból w dolnej części brzucha, który może być ciągły lub powracać z przerwami. Najbardziej charakterystyczną cechą ZJD jest występowanie poniższych symptomów w różnych kombinacjach oraz nasileniu.
Główne objawy jelita drażliwego:
– bóle brzucha (bardzo zróżnicowane pod względem intensywności i częstotliwości, najczęściej występują w lewym dole biodrowym),
– biegunka i/lub zaparcia,
– uczucie niecałkowitego wypróżnienia oraz nagłe parcie na stolec,
– wzdęcie brzucha i częstsze oddawanie gazów, które nasilają się w ciągu dnia,
– śluz w stolcu, który może być płynny bądź bobkowaty („owczy”),
– zgaga,
– nudności i/lub wymioty,
– nadmierne odbijanie.
Objawy towarzyszące przy zespole drażliwego jelita:
– ulga w dolegliwościach bólowych po defekacji,
– brak krwi w stolcu,
– ustępowanie dolegliwości podczas snu,
– częstsze i luźniejsze stolce podczas ataku bólowego,
– brak utraty wagi mimo przewlekłego procesu chorobowego.
Pozajelitowe objawy IBS:
– uczucie zmęczenia, osłabienia,
– zaburzenia koncentracji,
– senność,
– obniżenie nastroju i przygnębienie,
– rozdrażnienie,
– niepokój,
– depresja,
– bóle głowy,
– bóle pleców,
– częstsze oddawanie moczu,
– nieprzyjemny smak w ustach,
– choroba lokomocyjna,
– zaburzenia miesiączkowania.
Dwie postacie zespołu jelita drażliwego
Wyróżnia się dwie postacie dolegliwości zespołu jelita drażliwego:
a) postać biegunkową (charakteryzującą się nagłą potrzebą oddania stolca, często natychmiast po wstaniu z łóżka lub po posiłku, z towarzyszącymi bólami i wzdęciami brzucha);
b) postać zaparciową (gdzie, jako główny objaw występują zaparcia, pojawiające się naprzemiennie z okresami prawidłowego oddawania stolca, z napadami bólów o charakterze kolki. Spożycie posiłku może nasilać objawy i mogą występować wzdęcia, „przelewania” w jamie brzusznej, nudności oraz zgaga).
Niektórzy jednak cierpią na mieszaną postać ZJD. U nich biegunki pojawiają się na zmianę z zaparciami.
Zespół jelita drażliwego: przyczyny
Wciąż nie do końca znane są przyczyny, które wywołują zespół jelita drażliwego. Wiadomo tylko, że przy tym schorzeniu mięśnie w jelicie grubym nie pracują właściwie. Transportują spożyty pokarm albo zbyt szybko albo w ogóle, co prowadzi do powyższych objawów.
Istnieje jednak kilka czynników, które mają wpływ na rozwój drażliwego jelita. Zaliczamy do nich:
– zaburzenia na osi mózgowo-jelitowej,
– zaburzenia motoryki jelit (rozwolnienie, gdy perystaltyka jelit jest zbyt szybka lub zaparcia, gdy perystaltyka jest zwolniona),
– przebyte w przeszłości biegunki spowodowane infekcjami oraz antybiotykoterapia,
– przebyte zabiegi operacyjne w obrębie jamy brzusznej,
– nadużywanie leków przeczyszczających oraz hormonalnych,
– nadwrażliwość trzewna (czyli zwiększona wrażliwość receptorów czuciowych, które znajdują się w jelitach),
– nietolerancje pokarmowe (np. na mleko, ser i jajka albo niektóre owoce i warzywa),
– nieodpowiednia dieta (tłuste potrawy, nadmiar kofeiny, nadużywanie alkoholu, dieta uboga w błonnik roślinny, przejadanie się),
– czynniki psychospołeczne, stres (wystąpienie bądź zaostrzenie objawów ZJD bardzo często ma związek ze stresującymi przeżyciami w życiu pacjenta, ale trudno stwierdzić, czy zmiany psychiczne są przyczyną, objawem czy też skutkiem choroby…).
Zespół jelita drażliwego: leczenie
Podstawą leczenia jest diagnoza poprzedzona wywiadem lekarskim oraz odpowiednimi badaniami. Ponieważ nie są znane przyczyny ZJD i u różnych pacjentów przebiega on inaczej, nie ma jednego sposobu leczenia, którzy sprawdzi się w każdym przypadku.
Terapia obejmuje edukację chorego, zmianę jego sposobu odżywiania się oraz trybu życia, a także leczenie farmakologiczne.
EDUKACJA – co nasila dolegliwości i jak je łagodzić?
Istotna jest edukacja pacjenta w zakresie jego schorzenia i czynników, które mogą nasilać objawy. Dzięki szczegółowemu przeanalizowaniu warunków panujących w domu, w pracy i wyeliminowaniu bezpośrednich (prawdopodobnych) przyczyn można przynieść znaczną poprawę stanu chorego.
Świadomość pacjenta, czym jest zespół jelita drażliwego i jak powinna wyglądać dieta przy tym schorzeniu, pozwoli złagodzić jego objawy. Podobnie jak unikanie sytuacji stresowych. Niekiedy niezbędna okazuje się również psychoterapia.
DIETA – co można jeść przy zespole jelita drażliwego?
Do tej pory żadne badania nie potwierdziły związku przyczynowego między stosowaną dietą a wystąpieniem zespołu jelita drażliwego. Jednak wykluczenie pewnych produktów z jadłospisu znacznie minimalizuje objawy ZJD.
Lekarze proponują posiłki lekkostrawne, niedrażniące żołądka spożywane w kilku małych porcjach, ale zalecenia dietetyczne powinny być dobierane pod konkretną osobę i jej zespół symptomów związany z drażliwym jelitem. Na przykład, w zaparciowej postaci ZJD pacjent powinien zwiększyć podaż błonnika w diecie, a chory zmagający się z biegunkami – zmniejszyć, aby nie zaostrzyć objawów.
Z reguły, spożywanie produktów bogatych w błonnik (warzywa, owoce, kasze) zapewnia dobre wypełnienie jelit, zmniejsza ich skurcze i pomaga zatrzymywać wodę, dzięki czemu stolec jest bardziej miękki i łatwiejszy w wypróżnianiu. Jednak u wielu osób zmagających się z zespołem jelita drażliwego, to zmniejszenie ilości błonnika w diecie pomaga złagodzić uciążliwe objawy choroby.
Obecnie chorym na IBS zaleca się tzw. dietę FODMAP
Polega ona na ograniczeniu węglowodanów łatwo fermentujących, słabo wchłanialnych i mających wysokie ciśnienie osmotyczne, a także alkoholi polihydroksylowych.
Należy zmniejszyć spożycie m.in.:
– laktozy,
– fruktozy,
– mannitolu,
– ksylitolu,
– sorbitolu.
Duża ich zawartość występuje np. w nabiale, cebuli, czosnku, kapuście, jabłkach, gruszkach, śliwkach i morelach, produktach pszennych, pistacjach, miodzie i słodzikach.
Co zatem można jeść? Przede wszystkim marchew, pomidory, paprykę, ogórki, banany, pomarańcze, truskawki, napoje migdałowe i ryżowe, masło orzechowe i pozostałe produkty o niskiej bądź średniej zawartości FODMAP.
Nie wystarczy jednak tylko zmiana rodzaju pożywienia. Ważna jest również regularność jego spożywania i brak pośpiechu. Ponadto, należy wypijać minimum dwa litry wody dziennie i zrezygnować z napojów gazowanych oraz alkoholowych.
ZMIANA TRYBU ŻYCIA – aktywność fizyczna, techniki relaksacji, psychoterapia
Bardzo ważne jest zwiększenie aktywności fizycznej, chociażby przez codzienne spacery, regularne pływanie, jazdę na rowerze czy też ćwiczenia w siłowni. Ruch poprawi ogólną kondycję organizmu oraz wzmocni system nerwowy i… odwróci uwagę od uciążliwych dolegliwości.
Równie istotne, jak dbanie o ciało, jest dbanie o umysł. Zespół jelita drażliwego jest często połączony ze stanem psychicznym chorego (stres, depresja, zmęczenie). Dlatego trzeba zadbać o równowagę psychiczną i nauczyć się radzić sobie ze stresem, a także jak skutecznie się relaksować.
Czasami wystarczy ciepła kąpiel z dodatkiem ulubionego olejku, słuchanie muzyki bądź joga. Zdarza się jednak, że konieczna jest pomoc psychologa bądź psychiatry, który zleci odpowiednią terapią i/lub dodatkowe leczenie farmakologiczne.
LEKI – suplementy, probiotyki, środki uspokajające, przeciwbiegunkowe itd.
Preparaty farmakologiczne stosowane w leczeniu ZJD mają jedynie działanie objawowe.
Głównie zaleca się takie leki, jak:
– przeciwbiegunkowe (m.in. z loperamidem, substancją hamującą perystaltykę jelit i jednocześnie ograniczającą wypróżnienia);
– przeczyszczające (głównie preparaty z makrogolami, które są bezpieczne, nie wchłaniają się z przewodu pokarmowego, natomiast regulują częstość wypróżnień oraz ruchową czynność jelit);
– rozkurczowe i przeciwbólowe;
– wspomagające trawienie, na wzdęcia i uczucie pełności w jamie brzusznej, czy nagromadzenie gazów (preparaty z simetikonem lub z dimetikonem, czyli substancjami, które nie wchłaniają się z przewodu pokarmowego, przez co są bezpieczne w stosowaniu i nie zaburzają naturalnej pracy jelit);
– uspokajające bądź przeciwdepresyjne;
– probiotyki (powinny zawierać szczepy bakterii tj. Lactobacillus rhamnosus GG, Lactobacillus plantarum 299v lub Lactobacillus reuteri DSM, które regulują perystaltykę jelit).
Lekarze często zalecają też suplementację maślanem sodu w ramach uzupełnienia terapii, ponieważ zmniejsza on częstość i natężenie bólów brzucha, reguluje wypróżnienia i niweluje uczucie niepełnej defekacji.
Czy możliwe jest całkowite wyleczenie zespołu jelita drażliwego?
Chociaż obecnie znanych jest wiele sposobów na złagodzenie objawów choroby, to niestety całkowite jej wyleczenie nie jest możliwe. W związku z tym, trzeba nauczyć się z nią żyć, aby móc w miarę normalnie funkcjonować.
Dobra wiadomość jest taka, że zespół drażliwego jelita nie zagraża życiu. Nawet u pacjentów zmagających się z tą dolegliwością przez lata nie zauważono, by choroba postępowała i wyniszczała organizm.
Zespół jelita drażliwego: domowe leczenie
Domowe sposoby leczenia obejmują:
– wprowadzenie odpowiedniej diety (eliminacja produktów nasilających objawy, powodujących alergie i nietolerancje pokarmowe oraz wprowadzenie diety FODMAP);
– dbanie o odpowiednie nawodnienie (głównie picie wody i ziół, a wykluczenie alkoholu, napojów gazowanych oraz tych z wysoką zawartością kofeiny);
– odpowiednio dobraną suplementację (zarówno probiotykami jak i innymi preparatami, które mogą przynieść ulgę w dolegliwościach, np. ziołowe);
– regularna aktywność fizyczna (przynajmniej przez 30 minut pięć razy w tygodniu, ponieważ ruch jest niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania jelit);
– zadbanie o równowagę psychiczną (odpowiednie sposoby relaksacji, zajęcia jogi, wizyta u specjalisty).
Kobieta cierpiąca na zespół jelita drażliwego po 11 latach męczarni znalazła doskonały lek
